Ik huil veel de laatste tijd. Soms vanwege dingen die spelen in mijn eigen leven, soms om onduidelijke redenen en soms wegens oneerlijkheid op grote schaal. Vanmorgen las ik het meest verdrietige hoofdstuk uit Just Mercy tot nu toe. Het ging over Afro-Amerikaanse en Latino minderjarigen, die op oneerlijke wijze bestraft zijn als volwassenen in Amerika. In dit hoofdstuk werden drie casussen omschreven van drie jongeren (13, 14 en 14 jaar), waarvan twee levenslang hebben gekregen en eentje inmiddels geëxecuteerd is.
Bryan Stevenson, advocaat van deze drie jongeren en schrijver van dit boek, vertelt over de achtergrond van deze daders (en tevens slachtoffers). De eerste is Trina, 14 jaar oud, opgegroeid in een huis vol extreem geweld. Ze werd meerdere malen zwaar mishandelt door haar vader en kwam op straat te leven met haar zusjes, nadat hun moeder kwam te overlijden. Op een avond probeerde zij met lucifers haar weg te vinden in een donker huis, wat leidde tot een grote woningbrand waarbij twee jongetjes omkwamen. Door grote nalatigheid van Trina’s advocaat en alle betrokkenen, werd het getraumatiseerde meisje als volwassene veroordeeld; ze kreeg levenslang. Vlak nadat ze werd overgebracht naar een volwassen gevangenis voor vrouwen, werd zij verkracht door een bewaker, die uiteindelijk betrapt werd doordat Trina zwanger bleek te zijn. De man werd ontslagen, maar nooit veroordeeld. Trina beviel gehandboeid aan haar bed van haar zoon, waarna deze direct bij haar werd weggenomen om in een pleeggezin geplaatst te worden.
De andere twee casussen waren niet veel hoopvoller. Zo werd het jongetje van 14 veroordeeld voor moord op twee meisjes, omdat hij bekende de meisjes nog gezien te hebben vlak voordat ze vermist raakten. Ze hadden hem gevraagd waar ze bloemen konden plukken. Zonder bewijs en zonder verklaring werd het jongetje veroordeeld tot moord, op basis van enkel zijn verklaring dat hij de meisjes nog gezien had. Twee maanden later werd hij geëxecuteerd zonder de aanwezigheid van zijn familie. De daadwerkelijke dader bekende de moord op zijn sterfbed, drie jaar later…
Bij alles wat ik hoor, lees en zie, realiseer ik mij dat wij in Nederland niet half weten wat het leven in Amerika voor zwarte mensen echt betekent. Met welke vooroordelen zij te maken krijgen, wat dit betekent voor hun kansen op gebied van onderwijs, werk, gezondheidszorg, wat erachter mensen hun politieke overtuigingen zit, hoe de politie (niet) te werk gaat, hoe het rechtssysteem (niet) werkt, de algemene kijk op een multiculturele samenleving. Ongelijkheid lijkt voor velen de enige eerlijke manier van leven. De Amerikaanse samenleving staat onder druk, maar ook in Nederland hebben wij nog een lange weg te gaan.
Ruim een maand geleden zat ik samen met mijn grote rugzak op een terras in Limburg. Als je eruit ziet als een toerist, grijpen velen de mogelijkheid om een gesprekje met je beginnen. Een van de mooie dingen van alleen reizen. Naast mij zaten twee stellen van in de zestig aan een tafeltje. Een van de twee mannen begon tegen mij te praten, terwijl de andere drie vriendelijk naar mij lachten.“Mooi is het hier he?”, zei de man.“Ja zeker! Komen jullie hier vandaan?”“Ja wij allemaal”. Ik glimlachte en staarde naar een fietser die voorbij kwam. “Excuses daarvoor”, zei de man. Ik keek hem vragend aan. “Waarvoor precies?”“Ja voor die buitenlanders hier allemaal. We hebben er een heleboel de laatste tijd. Eerder was dat niet zo. Komt door het AZC wat hier gekomen is.”Ik kan erg verdrietig en boos worden van dergelijke opmerkingen, maar een maand lang lopen in de natuur maakt je rustig en bewust. Op dit moment kwam er dan ook geen emotie in mij los wat maakte dat ik in alle rust kon reageren:“Dus die meneer die net langsfietste komt uit het AZC denkt u?”“Ja. Zal wel moeten.”“Ohh!”, zei ik bedenkelijk, “Dus die meneer wóónt hier.” Ik keek tevreden en glimlachte, alsof die meneer mij iets waardevols had uitgelegd. De meneer keek mij wat vragend aan en zijn gezelschap keek wat ongemakkelijk. Ik rekende af en vervolgde mijn wandeltocht.
Ik hoop dat wij leren van de tragische situaties die zich in Amerika voordoen. Dat wij niet weglopen voor de realiteit, maar ervoor openstaan. Dat wij gesprekken kunnen hebben zoals deze, en niet bang zijn voor emoties die daarbij naar boven zullen komen. Dat wij oneerlijkheid erkennen en bewust worden van hoe sterk deze vrijwel overal aanwezig is. Dat wij elkaar kunnen helpen beter te leven zonder elkaar te veroordelen. Dat we inzien dat wij van elk persoon die we tegenkomen iets kunnen leren en dat wij empatisch genoeg zullen zijn om te kunnen inzien dat elk persoon meer is dan het ergste wat hij/zij ooit gedaan heeft…
